“Türkiye’de darbeler bitti!” derken ordu içerisindeki Fethullahçı Terör Örgütü (FETÖ) cuntasının 15 Temmuz 2016 tarihli silahlı kalkışmasına şahit olduk. Türkiye halkının beklemediği kanlı bir kalkışma idi yaşanan. Darbelere en uzak olunduğu düşünülen bir zaman diliminde darbeciler kirli emellerini gerçekleştirmek için sivil halkın üzerine tanklarla, savaş uçaklarıyla ve askerî helikopterlerle gittiler; yaktılar, yaktılar, öldürdüler.
Aslında bu darbe, Türkiye Cumhuriyeti’nin gördüğü ilk darbe değildi. Türkiye darbelere ilkin 1960 yılında Başbakan Adnan Menderes’in kurban verilmesiyle tanıklık etti. Ardından 1971 yılında ordu içerisindeki cuntacıların darbesini gördü.  1980 yılında ordunun, genelkurmay başkanı yönetiminde bir bütün olarak darbesini görüyoruz. Sonrasında 28 Şubat 1997, 27 Nisan 2007 e-Muhturası ve 15 Temmuz 2016 darbe girişimi. Her ne kadar bu darbeler bir süre etkili oldularsa da süreç içinde galip gelen millet oldu. Son darbe girişiminde ise halkın hakimiyeti kısa sürede kendisini belli etti.
Bu yazıda, yukarıda çizilen genel çerçeveden sonra daha özel bir konuya değinecek ve şu soruların cevaplarını ortaya koymaya çalışacağız: Son darbe girişiminde (15 Temmuz 2016) Muş özelinde Üniversite rektörü ve personelinin tavrı ne oldu? Önceki yıllarda yaşandığı gibi cübbeler giyilip darbecilere destek yürüyüşü mü yapılacaktı? Yoksa anında darbeye karşı direnişe mi katılınacaktı? Öğretim elemanları “fildişi kulelerde yaşadıkları” söylemini haklı mı çıkaracaklardı? Yoksa üniversitenin hayatımızda neye karşılık geldiğinin somut örneği mi olacaklardı?
Muş Alparslan Üniversitesi 2007’de kuruldu. Kurulduğundan beri İslami değerler konusunda bir duyarlılık sergiledi. Bu üniversitede, kurucu Rektör Prof. Dr. Nihat İnanç döneminden başlayarak başörtülü okumak, sınavlara girmek vs. sorun olmadı. Öğretim elemanları genel itibarıyla insan hakları konusunda duyarlı idi. Bu duyarlılık hala da devam etmekte. Bunun en güzel örneği 15 Temmuz 2016 tarihli darbe girişiminde de görüldü.
Akademik camianın selam durduğu cuntacılar devrinden, cuntacılara tekbirlerle karşılık veren akademik camiaya eviriliyordu zaman. Rektörlerin cuntacılara selam durduğu bir dönemden, yardımcılarını da yanına alarak herkesi sokağa davet eden rektörlerin olduğu bir döneme tanıklık ediliyordu. Türkiye’de darbe olduğu haberini alan bazı öğretim elemanları gece yarısı, Üniversite ile şehir merkezi arasında her zaman mevcut panzerli arama noktasını bilmelerine, orada muhtemel darbeciler tarafından göz altına alınıp belki de kaybedilme ihtimallerine karşı yola düştüler. Güvenlik görevlileri, “Hocam, ileride sizi durdururlar şehir merkezine gidemezsiniz.” uyarılarına rağmen. Kent merkezinde oturan öğretim elemanlarının bir kısmı ise Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan henüz çağrı yapmadan, çoktan eylem alanında yerlerini almışlardı.
Peki, bu sadece bazı öğretim elemanlarının risk alarak gösterdikleri bir duyarlılık mıydı? Hayır. Üniversite Rektörü Prof. Dr. Fethi Ahmet Polat, gece yarısı öğretim elemanlarına şu mesajı geçti: “Bugün demokrasiye ve insan haklarına sahip çıkma günüdür. Tüm insanımız iradesini ortaya koymalıdır.”
Şehir merkezine varan öğretim elemanları, yalnız olmadıklarını gördüler. Çocuğuyla yaşlısıyla ve kadınlarıyla halk, darbeye karşı büyük bir karşı çıkış sergiliyordu. Valisiyle belediye başkanıyla, STK’larıyla ve ilçelerdekiler dahil hemen her devlet personeli kurumu ile Muş, “Darbeye hayır!” diyordu.
Sabah namazı vaktine kadar darbecilerin başarısız oldukları hemen hemen netleşmişti. Ancak Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, eylemlerin devam etmesi gerektiğine vurgu yaptı. “İkinci bir emre kadar, sokakları boş bırakmayın!” diyordu. Bu doğrultuda Muş Alparslan Üniversitesi rektörü de öğretim elemanları da idari personeli de elinden geleni yaptı. Rektör bir gün, bir hatip olup darbeye karşı yüreklendirici konuşmalar yapıyor, başka bir gün de müezzin olup güzel sesiyle sabah ezanını okuyor ve hemen her gün Üniversite personeline, “Meydanları sabaha kadar boş bırakmıyoruz!” mesajları geçiyordu. Sokaklarda halkla yan yana duran bir rektör,  onun arakasında duran akademik ve idari personel, takdire şayan bir örneklik sergiledi. Belki de en güzel olan şey; ezanları susturmaya çalışan, mescid soran öğretim üyesine, “Hocam, burası üniversite. Doğal olarak mescid ya da cami yok. Ama falanca semtte…” diyen rektörler döneminden direniş meydanlarında geç saatlere kadar kalıp sabah ezanı okuyan rektörlere kavuşmamızdı. Diyanet görevlilerinin gece vakitlerinde verdikleri salâlar da darbecileri yalnızlaştırarak yıldıran unsurlardan biriydi.
Darbe karşıtı eylemlerin organizasyonunda öğretim elemanları aktif rol üstlendiler. Üniversite’nin Kongre ve Kültür Merkezi’nde gerçekleştirilen toplantısında Rektör, öğretim elemanlarının özverili çabalarına, dikkat çekti. Bu eylemlerde Üniversite’nin paydaşları; Valilik, Belediye ve STK’lar idi. Eylemler genel itibarıyla Belediye önünde başlıyordu. İlk gün balkon konuşmaları yapılıyor ve darbe karşıtı sloganlar atılıyordu. Alelacele başlanılan eylemde doğal olarak organizasyon zaafı vardı. Kitle, Belediye ile Valilik arasında bir aşağı bir yukarı gidip geliyordu. Yine de bu, darbecilere karşı halis bir niyet göstergesiydi. Katılımcıların genelinin “İslamî duyarlılık sahibi” kişiler oldukları gözlemlenebiliyordu.
Muş’taki eylemlerde eksiklikler hızla giderildi. Muş Alparslan Üniversitesi’nin imkânlarıyla seyyar bir ses düzeni temin edildi. Eylemlere önemli bir katkıydı bu. Çünkü bu tür organizasyonlarda “Ses düzeni yoksa eylem de yok!” gibi bir şeydir.
Eylemlerde İslami renk, kendisini atılan sloganlarda gösteriyordu. Bu sloganların bazıları şöyleydi: “Ümmet burada, darbeciler nerede?/Darbeye karşı omuz omuza!/Darbeler bizi yıldıramaz!/Kahrolsun FETÖ, kahrolsun Amerika!/Darbeciler halka hesap verecek!/Reise selam, direnişe devam!/Müslümanlar burada, darbeciler nerede?/Uyan, diren, özgürleş!/Darbeciler bizi durduramaz!/Darbecinin tankı yıldıramaz halkı!/Direniş, adalet, özgürlük!/Vur vur inlesin, Pensilvanya dinlesin!/Yaşasın İslami direnişimiz!/Direne direne kazanacağız!/ABD elçiliği darbeci yuvası!/Yaşasın küresel intifada!/Müslüman uyuma, reisine sahip çık!/Kahrolsun Amerikan emperyalizmi!/Tevhid, adalet, özgürlük!/Muş halkı ayakta, darbeciler nerede!/Darbeciler bizi yıldıramaz!”
Eylem süresi, çok uzundu. Yaklaşık yatsı namazı vakti başlıyor ve sabaha kadar sürüyordu. Kitlenin coşkusu 01:00 civarına kadar iyiydi ancak sonrasında katılım, özellikle hafta içi günlerde ertesi günkü mesai nedeniyle doğal olarak düşüyordu. Ancak Üniversitenin akademik ve idari personelinin hatta hizmetlilerin, özellikle eylemlerin sabah namazına doğru olan vakitlerindeki duyarlılığı kayda değerdi.
Muş Alparslan Üniversitesi rektörü ve personeli, “fildişi kuleleri” ile özdeşleştirilen akademi tanımlamalarını alt üst etti. Rektör, elemanlarını sürekli meydanlara yönlendirdi. Bu konuda kendisi de iyi bir örneklik sergiledi. Zorunlu olarak şehir dışında olduğu günlerde bile hangi ildeyse oradaki darbe karşıtı gösterilerde “sade bir vatandaş” olarak yerini aldı. Dolayısıyla Üniversite personeline, “Yosun altında sazan gibi olmayın!” şeklindeki uyarıları, etkili oldu. Üniversite zulüm karşısında organizasyon gücünü ve yetkinliğini somut bir biçimde sergiledi.
Türkiye çapında yapılan eylemlerin, medyada “demokrasi nöbetleri” diye tanımlanması söz konusu idiyse de pratikte meydanlara koşanların çoğunluğunu, kendisini demokrat olarak tanımlayanlar değil, “Müslüman” olarak tanımlayanlar oluşturuyordu. Bu açıdan insanların temel hak ve özgürlüklerine sahip çıkma konusunda “İslamî duyarlılık” kendisini gayet net bir şekilde hissettiriyordu. Bu nedenledir ki darbe destekçileri ve “darbe karşıtı poz vermekle yetinenler” aslında bu durumdan rahatsızdılar ve “dindar eylemcilerin” görüntülerini gündeme getirerek aslında bu eylemcilerin amacının başka olduğunu gündemleştirmeye çalışıyorlardı. Yani bir yandan kendilerini demokrat olarak lanse ediyorlar ancak kimliklerinin gereğini yapıp meydanlarda varlıklarını hissettirecekleri yerde, büyük oranda pijamalarını çekip, güvenli mekânlarda “eylemci analizi” yapıyorlardı.
Muş’ta Darbe karşıtı eylemleri en fazla Türkiye ve dünya gündemine A Haber taşıdı. Bu açıdan söz konusu kanal bir tebriki hak ediyor. Bunun yanında eylemlere katılanların bir kısmı; facebook ve periscope üzerinden canlı yayın yaparak Muş’un darbe karşıtı tavrını tüm dünyaya duyurdu. Bu görüntüler, Amerika’dan da, Filistin’den de ilgiyle izlendi. Ayrıca Üniversite’nin öğretim elemanları, bölgenin darbe karşıtlığı konusundaki asil tavrını, Zazaca ve Kürtçe olarak da TRT Kürdî ekranlarına taşıdılar.
Ne mutlu ki Muş’ta halk içinde ve halkla birlikte bir üniversite var! Bu asil tavır konusunda Muş Alparslan Üniversitesi’nin yalnız olmadığı ve olmayacağı temennisiyle…
Yazının künyesi: Kayacan, Murat, “Muş Alparslan Üniversitesi’nin Darbeye Direniş Örnekliği”, Haksöz Derg., S. 305, İst., Ağustos, 2016. (77-80).